Cổ phiếu là gì? Có nên đầu tư chứng khoán?

Việc ồ ạt vay margin tạo ra rủi ro rất lớn với nhà đầu tư mới bởi vì áp lực lớn từ khoản vay sẽ dẫn đến những quyết định mua/bán sai lầm. Vậy, đâu mới là cách tốt nhất để đầu tư cổ phiếu? Bài viết này cophieuchungkhoan.com.vn sẽ giúp bạn đưa ra chiến lược đầu tư cổ phiếu cho riêng mình và cách chọn cổ phiếu tốt nhất.

Cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành để huy động vốn từ cộng đồng. Nhà đầu tư khi mua cổ phiếu sẽ sở hữu một phần của công ty và sinh lời bằng cách hưởng cổ tức hoặc mua bán cổ phiếu trên các sàn chứng khoán để hưởng chênh lệch giá.

Khi mua cổ phiếu và sử dụng các lệnh giao dịch, NĐT không mua trực tiếp từ doanh nghiệp mà thông qua các sàn giao dịch chứng khoán. Hiện nay, Việt Nam có 3 sàn giao dịch chính:

Có nên đầu tư cổ phiếu không?

Thị trường VnDirect tăng 17% trong năm tài chính 2022 và dự đoán mức tăng trưởng khiêm tốn 5% trong nửa đầu năm 2023, sau đó là sự cải thiện đáng kể trong nửa cuối năm, dẫn đến mức tăng trưởng hàng năm là 14%.

Ngành hàng không sẽ tăng trưởng nổi bật  với lợi nhuận do các chuyến bay quốc tế gần phục hồi hoàn toàn, trong khi ngành vật liệu xây dựng được hưởng lợi nhờ giá đầu vào giảm như than và quặng sắt. Vn-Index hiện đang giao dịch ở mức P/E 12 tháng là 10,5, thấp hơn 40% so với mức đỉnh năm nay và thấp hơn 34% so với P/E trung bình 5 năm là 16,0 lần.

Mức định giá hấp dẫn này đã thu hút hơn 30.000 tỷ đồng (~1,3 tỷ USD) vốn đầu tư nước ngoài ròng vào thị trường chứng khoán Việt Nam kể từ tháng 11. Lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng bình quân là 7,8%/năm, với một số ngân hàng nhỏ hơn cung cấp 9,5%. Với tỷ suất cổ tức hiện tại khoảng 2,0% và lợi suất thị trường ước tính khoảng 11,5%, mức sinh lời của thị trường vẫn hấp dẫn so với lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại.

Cổ phiếu phù hợp với nhà đầu tư có số vốn ít và cũng không cần chờ thời gian dài mới có thể sinh lời như kênh Bất Động Sản. Tham khảo vốn đầu tư của một số kênh trong bảng dưới đây:

** Số liệu chỉ mang tính tham khảo trong thời điểm tháng 1/2023. Vui lòng cập nhật thông tin mới nhất tại các ngân hàng và sàn giao dịch.

Khi giao dịch trên sàn HOSE và HNX, số lượng tối thiểu mà NĐT có thể giao dịch được là 100 cổ phiếu. Ví dụ, đặt lệnh mua bán chứng khoán Cổ phiếu VHM (Công ty Cổ phần Vinhomes) có giá là 99.300 đồng/ phiếu. Vậy giá 100 cổ phiếu sẽ là 9.930.000 đồng.

Về thời gian, khi giao dịch trên TTCK, NĐT cần nắm giữ cổ phiếu tối thiểu 2 ngày là có thể bán.

Tóm lại, đối với những người mới bắt đầu, một trong những câu hỏi quan trọng là liệu có nên đầu tư vào cổ phiếu hay không. Đáp án là CÓ, nhưng cần trang bị đầy đủ kiến thức cơ bản về đầu tư cổ phiếu để tận dụng được lợi nhuận một cách tối đa.

Giảm thiểu rủi ro với những doanh nghiệp không đạt tiêu chuẩn

Các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán cần phải đáp ứng một vài tiêu chuẩn khắt khe của Sở giao dịch chứng khoán. Ví dụ, để được niêm yết trên sàn HOSE, doanh nghiệp cần có:

• Vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký niêm yết từ 120 tỷ đồng Việt Nam trở lên
• Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu (ROE) năm gần nhất tối thiểu là 5%
• Hoạt động kinh doanh của hai năm liền trước năm đăng ký niêm yết phải có lãi; không có các khoản nợ phải trả quá hạn trên 01 năm

Do vậy, nhà đầu tư có thể yên tâm phần nào về công ty mình đầu tư trên sàn giao dịch chứng khoán.

Các chiến lược đầu tư Cổ Phiếu

Nhà đầu tư nên sử dụng đa dạng các chiến lược đầu tư dưới đây để lựa chọn các cổ phiếu phù hợp. Để xác định chiến lược đầu tư cổ phiếu, NĐT cần cân nhắc 3 yếu tố:

• Thời gian có thể đầu tư là bao lâu?
• Mức độ chịu rủi ro là bao nhiêu?
• Mức độ lợi nhuận kỳ vọng?

Đầu tư Cổ Tức

Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế, được trả bằng tiền/cổ phiếu cho nhà đầu tư giao dịch thành công trước ngày giao dịch không hưởng quyền. Tỷ lệ chia cổ tức được tính theo mệnh giá 10.000 đồng và NĐT sẽ chịu thuế 5%.

Phần lớn NĐT quá kỳ vọng vào “ăn” chênh lệch giá cổ phiếu cộng thêm với sự kém hấp dẫn của cổ tức trong thời gian ngắn hạn mà không để ý tới chiến lược đầu tư cổ tức. Tuy nhiên, trong dài hạn, đầu tư cổ tức lại trở nên rất hấp dẫn, có một số mã cổ phiếu tốt thậm chí đem lại cổ tức cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm.

Vào 17/3/2023, PLX chốt phương án phân phối lợi nhuận năm 2019, theo đó, công ty sẽ chia cổ tức bằng tiền mặt với tổng tỷ lệ lên đến 30%, tương đương 3.000 đồng/cổ phiếu trong khi thị giá PLX chốt phiên 17/3/2023 là 39,350 đồng. Do vậy, tỷ suất định giá cổ phiếu bằng tiền của Petrolimex đạt gần 7,7%, cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm phổ biến tại các ngân hàng hiện nay (khoảng 6-7,5%/năm).

NĐT nên chọn các công ty trong các lĩnh vực có mô hình kinh doanhổn định qua thời gian ví dụ ngành điện nước, tiện ích, y tế. Do vậy, khi giá của các công ty đi xuống là thời điểm bạn có thể mua để nhận lại cổ tức nhiều hơn so với giá ban đầu.

Có 3 yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới lợi tức:

• Bạn đầu tư bao nhiêu tiền?
• Lãi hàng năm các cổ phiếu của bạn là bao nhiêu?
• Thời gian bạn sẵn sàng đầu tư là bao lâu?

NĐT cần chuẩn bị kiến thức về thị trường, đầu tư và định giá công ty trước khi lựa chọn chiến lược đầu tư này.

Đầu tư giá trị

Đầu tư giá trị là một trong những phương pháp đầu tư cổ phiếu phổ biến, dựa vào giá trị tài sản của công ty thay vì giá của cổ phiếu trên thị trường. Phương pháp phân tích cơ bản thường được sử dụng để xác định cổ phiếu nào đang được định giá sai so với giá trị thực.

Trong đầu tư, có 3 cách để định giá 1 doanh nghiệp:

PP1: Định giá theo phương pháp chiết khấu dòng tiền (DCF)

PP2: Định giá so sánh hệ số tương đối (P/E, EV/EBIT)

PP3: Định giá theo phương pháp giá trị tài sản thuần (NAV)

Thông thường, NĐT phải đợi một thời gian dài để giá cổ phiếu tương ứng với giá trị thật của nó. Tuy nhiên, từng phương pháp định giá sẽ quyết định thời gian nắm giữ hợp lý.

• Phương pháp định giá thứ nhất và thứ hai đòi hỏi thời gian đủ dài để kiếm được lợi nhuận. Mặc dù những chỉ số tài chính không thể hiện được doanh nghiệp đó đủ hấp dẫn về định giá ở hiện tại, nhưng nếu so sánh với giá trong tương lai 5-10 năm thì mức giá hiện tại đang rất rẻ.
• Phương pháp thứ 2 dựa vào giá trị tài sản thuần, do vậy, NĐT cần phải thực hiện mua/bán cổ phiếu trong thời gian ngắn do giá trị trong tương lai của tài sản sẽ giảm.

Mỗi phương pháp định giá sẽ phù hợp với từng giai đoạn thị trường khác nhau:

• Phương pháp giá trị tài sản thuần đã được chứng minh là phương pháp kiếm lợi nhuận tốt nhất trong giai đoạn bắt đầu phục hồi sau suy thoái.
• Tuy nhiên, trong giai đoạn tăng trưởng nhất định, giá trị thị trường thường đã được “sự kỳ vọng” đẩy lên rất cao so với giá thanh lý, do vậy, định giá theo giá trị tài sản thuần là không hoàn toàn phù hợp.

Biên an toàn (Margin of Safety) là nguyên tắc mà nhà đầu tư chỉ mua chứng khoán khi giá thị trường thấp hơn nhiều so với giá trị nội tại của chứng khoán đó, khoảng 30% (theo Warren Buffett).

Chiến lược đầu tư giá trị đòi hỏi NĐT cần chuẩn bị kiến thức về doanh nghiệp (bản chất doanh nghiệp, khả năng sinh lợi, nợ, quản lý, cổ tức…) và các chất xúc tác (catalysts) như tăng trưởng ngành, chính sách có lợi cho doanh nghiệp hoặc chu kỳ kinh tế.

Đầu tư tăng trưởng

Phương pháp này tập trung vào việc đi tìm những công ty đang có tiềm năng phát triển và bán ra với giá cao hơn. Ví dụ điển hình là các công ty công nghệ như Microsoft, Facebook, Amazon, Tesla… và một số các công ty trong ngành công nghệ, sinh học hay fintech. Bạn sẽ cần đợi thời gian rất dài để các công ty này phát triển thịnh vượng.

Phương pháp này có rủi ro là công ty có thể được định giá quá cao do tâm lý đám đông và niềm tin về sự tăng trưởng, vậy nên, NĐT cần xác định được đúng giai đoạn để mua cổ phiếu với giá thấp:

• Liệu công ty có sản phẩm tiềm năng và thị trường đủ lớn để tăng doanh thu trong vài năm tới không?
• Liệu bộ máy quản lý có đủ quyết tâm để gia tăng doanh thu hơn nữa?
• Liệu công ty có đủ cạnh tranh với các đối thủ khác không?
• Công ty có kiểm soát tốt hệ thống kế toán và phân tích chi phí không?
• Công ty đang làm gì để duy trì hoặc cải thiện biên lợi nhuận?

Đầu tư dựa vào các sự kiện mang tính xúc tác

Đây là phương pháp đầu tư dựa vào các sự kiện như mua bán sáp nhập (M&A) hoặc thoái vốn nhà nước.

Năm 2021 được kỳ vọng sẽ có nhiều khởi sắc hơn về các hoạt động thoái vốn. Do:

• Trong năm 2020, do tác động của dịch Covid-19, hoạt động thoái vốn doanh nghiệp nhà nước diễn ra chậm chạp, phần lớn các doanh nghiệp trong danh sách được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 908/QĐ-TTg chưa thoái được vốn trong năm nay.
• Nhà nước có nhu cầu cấp thiết bổ sung nguồn thu ngân sách sau năm 2020 thâm hụt cao do dịch bệnh Covid-19.

Phương pháp này đòi hỏi NĐT cần có thông tin rất nhanh về các công ty được nhà nước thông báo thoái vốn hoặc mua bán sáp nhập.

Cách chọn Cổ Phiếu

Trong đầu tư cổ phiếu, việc đa dạng hóa các mã cổ phiếu như IPO, quỹ ETF,… rất quan trọng để có được lợi nhuận hợp lý với rủi ro thấp. Việc phân bổ danh mục đầu tư dựa vào số lượng ngành và số lượng cổ phiếu.

Phân bổ cổ phiếu theo số lượng ngành

Trong đợt xem xét định kỳ chỉ số VN30 nửa đầu năm 2023, BCM có khả năng thay thế KDH trong VN30. Tuy nhiên, việc BCM được đưa vào VN30 phụ thuộc vào tỷ lệ tự do chuyển nhượng (freefloat) của công ty. Nếu freefloat của BCM không đạt yêu cầu (dưới 3%), danh mục VN30 có thể không thay đổi. Các quỹ ETF tham chiếu chỉ số VN30 sẽ thực hiện cân đối danh mục vào ngày 03/02/2023.

Trong quá trình xem xét, đã mua 294.420 cổ phiếu BCM và bán ra 3,8 triệu cổ phiếu KDH, trong đó FPT, VPB và BCM là các mã được mua nhiều nhất về giá trị, còn KDH và GAS là các mã bị bán nhiều nhất về giá trị.

1. Trong đợt xem xét định kỳ nửa cuối năm 2023, có khả năng PDR sẽ bị thay thế bởi SSB trong thành phần của chỉ số VN30 do vốn hóa thị trường của PDR giảm mạnh và không đủ lớn để nằm trong top 40 thị trường.
2. NVL cũng đứng trước nguy cơ bị loại khỏi VN30 trong các đợt xem xét định kỳ tiếp theo nếu vốn hóa thị trường tiếp tục sụt giảm và rơi khỏi top 40.
3. Trong kỳ cơ cấu gần nhất của chỉ số VN30 vào tháng 7/2022, VIB đã được thêm vào VN30, trong khi PNJ đã bị loại khỏi danh mục.
4. Chỉ số VN30 đã có sự hồi phục đáng kể sau khi giảm sâu vào ngày 16/11/2022. Từ đó đến nay, chỉ số đã tăng 15,2%. Tuy nhiên, tính từ đầu năm, chỉ số vẫn giảm 33,1%.
5. Giá trị giao dịch bình quân phiên của VN30 cũng giảm 31,6% so với năm 2021. Tiền đang có dấu hiệu rút lui khỏi VN30 và chảy vào các nhóm Midcap.
6. Dòng tiền đang rút khỏi các ngành Ngân hàng, Thép, VLXD và Chứng khoán, trong khi Bán lẻ, Hóa chất và Điện đang thu hút dòng tiền vào trong năm 2022.

Phân bổ theo số lượng cổ phiếu

Cũng giống như phân bổ theo ngành, nếu quá tập trung vào 1 mã cổ phiếu thì rủi ro sẽ rất cao. Do vậy, bạn nên phân bổ trong khoảng 3-10 cổ phiếu dựa vào độ hiểu biết của bạn, tài sản quản lý và tính thanh khoản của cổ phiếu.

• Không phân bổ quá ít cổ phiếu (<2 cổ phiếu). Cho dù bạn có hiểu biết vững chắc về ngành đó tới đâu và đặt niềm tin vào nó, bạn cũng không chắc chắn được tương lai của doanh nghiệp đó sẽ ra sao, đặc biệt là những sự kiện không thể biết trước được như dịch COVID-19.
• Khi phân bổ trên 10 cổ phiếu, bạn sẽ rất khó kiểm soát và có hiểu biết thấu đáo về từng cổ phiếu. Hơn nữa, bạn sẽ rất tốn thời gian trong việc nghiên cứu.

NĐT có thể phân bổ đều các ngành và các cổ phiếu khác nhau. Ví dụ có 5 ngành, mỗi ngành 20% hoặc có 3 cổ phiếu thì mỗi cổ phiếu khoảng 33%. Đối với cổ phiếu blue-chip hoặc công ty có vốn hóa lớn, bạn có thể cân nhắc giữ lâu dài trong khi đối với các cổ phiếu có rủi ro cao hơn, bạn có thể cân nhắc để lướt sóng.

Mở tài khoản chứng khoán

Cách 1: Mở tài khoản tại các CTCK trong nước

Hiện nay có rất nhiều các CTCK tại Việt Nam như: SSI, HSC, VCBS, TCBS, VPS, VNDIRECT… Thông thường, khi mở tài khoản tại công ty trong nước, NĐT sẽ chịu phí: 0.15-0.25%/lần giao dịch.

Cách 2: Mở tài khoản tại các CTCK nước ngoài

Một số CTCK nước ngoài sẽ có chi phí giao dịch thấp hơn các CTCK trong nước như Pinetree (0.03%/lần giao dịch), Yuanta (0.15-0.2%/lần giao dịch), Mirae Asset (0.2%/lần giao dịch).

Nếu không ngại chi phí giao dịch và quan tâm tới chất lượng dịch vụ cũng như cần có các báo cáo tài chính định kỳ, bạn có thể mở tại các CTCK trong nước. Trong khi đó, mở tài khoản ở một vài CTCK nước ngoài cho phép bạn giao dịch với chi phí thấp. Do vậy, bạn có thể đồng thời cùng mở một tài khoản trong nước và tài khoản tại các quỹ nước ngoài để sử dụng một cách thông minh nhất.

Chuẩn bị kiến thức kỹ trước khi đầu tư

Kinh tế vĩ mô: Cách vận hành của nền kinh tế như thay đổi chính sách công, thuế hay chi tiêu của chính phủ là yếu tố cơ bản bạn cần hiểu trước khi đầu tư. Ví dụ, khi chính phủ tập trung đẩy mạnh chi tiêu cho các dự án cơ sở hạ tầng, các công ty về thiết bị, máy móc, nguyên vật liệu, vận tải (logistics) cũng được ảnh hưởng tích cực hơn.

Sau khi xác định được các yếu tố vĩ mô, bạn cần trang bị kiến thức về các ngành nghề nên đầu tư trong từng giai đoạn kinh tế.

Hiểu biết về công ty để định giá:

• Sản phẩm của công ty: tiềm năng của sản phẩm đó như thế nào
• Ban điều hành của công ty: Yếu tố này giúp bạn biết được công ty có người tài giỏi để dẫn đầu hay không hoặc không có người điều hành cụ thể.
• Báo cáo tài chính: Lợi nhuận của công ty như thế nào, nó ảnh hưởng tới EPS ra sao.

Phân tích kỹ thuật: Bên cạnh việc nghiên cứu về tình hình thực tế của công ty, phương pháp phân tích kỹ thuật hoàn toàn dựa vào đường đi của giá và các tín hiệu để xác định xu hướng của cổ phiếu. Phương pháp này rất phổ biến ở Việt Nam hiện nay và thường được các nhà đầu tư lướt sóng sử dụng. Tuy nhiên, phương pháp này mất nhiều thời gian để học và phân tích. Nhà đầu tư cá nhân không nhất thiết phải học phương pháp này.